Charakterystyczny melonik, przyciasny żakiet, rozchodzone buty, rozciągnięte spodnie, wąsik i bambusowa laseczka. To właśnie te atrybuty kojarzą nam się z najwybitniejszym artystą okresu kina niemego. Charlie Chaplin, bo to oczywiście o nim mowa, gdyby żył, miałby już ponad 130 lat.
Charles Spencer Chaplin urodził się 16 kwietnia 1889 roku w Londynie. Jego rodzice, Charles Chaplin Sr. i Hannah Harriet Pedlingham Hill również byli aktorami. Początkowo matka artysty była związana z innym mężczyzną, jednak związek okazał się klapą. W momencie, gdy Hannah zaczęła spotykać się z Chaplinem Seniorem, była w ciąży z poprzednim partnerem, ale po urodzeniu pierwszego syna, Sydney’a, dziecko przyjęło nazwisko Chaplin. W 1885 roku Hannah i Charles Sr. wzięli ślub, a już cztery lata później urodził się Charlie.
Dzieciństwo nie usłane różami
Rodzice artysty rozstali się niedługo po narodzinach potomka. Ojciec nie odegrał znaczącej roli w wychowywaniu syna, zmarł w 1901 roku i Charlie, podobnie jak jego starszy brat Sydney zostali pod opieką Hannah. Żyli w bardzo ubogich warunkach, a ich matce przez długi czas nie udawało się znaleźć pracy. W 1892 roku kobieta urodziła trzeciego syna, Wheelera, który był dzieckiem Leo Drydena. Ten początkowo stanowił pewnego rodzaju oparcie dla chłopców, ale po rozstaniu, odszedł zabierając ze sobą potomka. Od tego czasu rodzina żyła w coraz większym ubóstwie. Gdy Charlie miał pięć lat, w niespodziewanych okolicznościach musiał zastąpić matkę na scenie. Kobieta straciła głos podczas występu w małym lokalu w Aldershot. Chłopiec zaprezentował się świetnie i scena pokochała nadzwyczajne dziecko. Późniejszy okres nie był łaskawy dla tej rodziny. Matka chłopców nie mogła znaleźć pracy, podupadła na zdrowiu i trafiła do szpitala psychiatrycznego, a Charlie wraz ze swoim bratem musieli zamieszkać w domu dziecka.
Droga na scenę
Początkowo młody Chaplin szukał szczęścia w tanecznej grupie The Eight Lancashire Lads, jednak szybko zrozumiał, że taniec to nie jego powołanie. Swoją pierwszą rolę w przedstawieniu otrzymał w wieku czternastu lat, kiedy to w sztuce Jim, a Romance of Cockayne wcielił się w rolę chłopca sprzedającego gazety. Widowisko nie przynosiło jednak zysków i już po dwóch tygodniach zniknęło ze sceny. Wkrótce młody Chaplin otrzymał ponownie rolę chłopca od gazet w znacznie większym przedsięwzięciu, którym był Sherlock Holmes. Razem z grupą teatralną podróżował po całej Wielkiej Brytanii, gdzie artyści byli ciepło przyjmowani przez publiczność. Po pierwszych wielkich sukcesach, Charlie otrzymywał role w kolejnych występach. Udało mu się nawet wcielić w głównych bohaterów paru przedstawieniach, dzięki czemu zbierał pozytywne recenzje.
Podbój Ameryki
Mając 23 lata, Chaplin wyruszył wraz z teatrem w trasę po Ameryce. Tam został zauważony przez przedstawiciela New York Motion Picture Company, poprzednika studia filmowego Keystone. To właśnie z tą firmą Charlie Chaplin podpisał kontrakt w 1914 roku w Los Angeles. Pierwszym filmem niemym, w którym pojawił się artysta był Making a Living (1914), gdzie wcielił się w rolę drobnego złodzieja. Następnie wystąpił także w Mabel’s Strange Predicament (1914). Film ten jest ważny dla twórczości Chaplina, bo właśnie na planie tej produkcji po raz pierwszy wcielił się w rolę Trampa – charakterystycznego dżentelmena z wąsikiem i melonikiem. Drugim istotnym filmem w jego twórczości, był Kid Auto Races at Venice (1914). Może się to wydawać skomplikowane, ale pierwszym wypuszczonym filmem z Trampem był ten, który został nakręcony w drugiej kolejności. Daty premier obu filmów dzieliło kilka dni.Aktor powtarzał rolę swojego alter-ego w kolejnych produkcjach. Zyskując dzięki niej uznanie szerszej publiczności. Tramp odzwierciedlał nieprzystosowanie się Charliego do panującej rzeczywistości, a także próbę znalezienia swojego miejsca.
Reżyserski debiut oraz zmiany wytwórni
Osiągając coraz większe sukcesy, Charlie Chaplin zdecydował się pójść o krok dalej. Następne lata stały dla niego pod znakiem ciągłym zmian współpracowników oraz filmów, które budowały jego wizerunek. Jeszcze w tym samym roku, 1914, wyreżyserował i napisał scenariusz do filmu Caught in the Rain, który okazał się sukcesem. W utworze Chaplin położył nacisk na przedstawienie emocji bohatera, co odróżniało tę produkcję od poprzednich. Kolejne kilka filmów również zostało wyreżyserowane przez Charliego. Pod koniec roku, na skutek nieporozumień z szefem studia, aktor zdecydował się rozwiązać kontrakt z wytwórnią. Bardzo szybko zdołał jednak znaleźć nowe miejsce pracy. Już dwa miesiące później związał się bowiem ze studiem Essanay, które zaoferowało mu dużo większą swobodę twórczą. Wraz z tym studiem wydał w 1915 roku His New Job, który oczywiście odwoływał się do poprzedniego pracodawcy. Współpracując z nowym studiem, Charlie zdołał dopracować wizerunek Trampa. Po raz pierwszy pokazał produkcję ze swoim alter-ego z bardziej smutnym zakończeniem – widzowie mogli to zobaczyć w 1915 roku w filmie The Tramp. Po dwóch latach współpracy z Essanay, Chaplin ponownie zmienił wytwórnię. Jego nowym pracodawcą został Mutual Film, z którym nagrał między innymi The Cure (1917) oraz The Immigrant (1917). Po rozwiązaniu umowy z tą wytwórnią, Chaplin przeniósł się do firmy First National. Z tym studiem stworzył A Dog’s Life (wydany w 1918), który podobnie jak poprzednie produkcje Chaplina, okazał się niemałym sukcesem. Rok później wraz z kilkoma współpracownikami powołał do życia własne studio, United Artists w Los Angeles. W kolejnych miesiącach rozpoczął pracę nad The Kid (1921) który okazał się międzynarodowym sukcesem. W tym samym czasie kinematografia zaczęła ulegać znaczącym zmianom – nowością stały się dzieła z rozbudowaną fabułą. Ostatnim filmem stworzonym dla First National był The Pilgrim (1923), w którym Charlie zmierzył się z dość delikatnym tematem, jakim jest religia. Po rozstaniu z wytwórnią, Chaplin mógł tworzyć w pełni samodzielnie. Pierwszym filmem powstałym pod jego banderą, był A Woman of Paris (1923), który w przeciwieństwie do poprzednich produkcji Chaplina nie był komedią, a sam aktor praktycznie nie pojawiał się na ekranie. Artysta wypuszczał kolejne nieme filmy, aż do czasu, gdy w Hollywood pojawiły się nagrania z dialogami. Chaplin zdecydował się pozostać jednak przy niemej sztuce. Jednym z argumentów który przytoczył uzasadniając swój wybór, był fakt, że nadanie głosu Trampowi ograniczyłoby jego międzynarodowy wizerunek.
Przełom w twórczości
Po wielu latach w branży rozrywkowej, Chaplin stwierdził, że rozpocznie komponowanie muzyki do swoich filmów. Pierwszym, do którego stworzył utwory, był City Lights (1931). Produkcja odniosła sukces i kilka lat później Chaplin rozważył wprowadzenie dialogów do swoich filmów. W tym samym czasie, na scenie politycznej pojawiła się postać Adolfa Hitlera, a także rozpoczęła się II Wojna Światowa. Chaplin postanowił stworzyć satyrę dyktatora, tworząc film The Great Dictator (1940), który był jednocześnie pierwszym w pełni udźwiękowionym dziełem na jego koncie. Kolejne lata były również obfite dla artysty, którego twórczość była nadal ceniona przez publiczność.
W 1953 roku Chaplin postanowił przenieść się wraz z rodziną do Szwajcarii. Rozpoczął twórczość w Europie, gdzie stworzył między innymi A Countess from Hong Kong (1967). W kolejnych latach jego zdrowie uległo pogorszeniu. Zmarł podczas snu, 25 kwietnia 1977 roku w Vevey, w wieku 88 lat.
Charlie Chaplin był kimś więcej niż tylko aktorem, reżyserem czy scenarzystą. Był także laureatem wielu nagród; w 1954 roku otrzymał Światową Nagrodę Pokoju, a w 1972 – Oscara Honorowego za całokształt twórczości, a także własną gwiazdę w Hollywood Walk of Fame. Był twórcą 82 filmów, których większość sam wyreżyserował. Stworzony przez niego wizerunek Trampa przeszedł do historii jako ikona kina niemego, podobnie jak jego filmy. Do dzisiaj pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych i najważniejszych artystów w historii światowej kinematografii.
Agnieszka MARKOCKA
