Źródło: flickr.com/Mike Rugnetta
„Obcy – ósmy pasażer Nostromo” to kultowy film science fiction, który na pierwszy rzut oka jest historią o konfrontacji załogi statku kosmicznego z obcą formą życia. Wydaje się, że to klasyczny scenariusz rodem z horroru: grupa ludzi zostaje uwięziona w ciasnej przestrzeni, a stwór eliminuje ich jeden po drugim. Jednak przy głębszej analizie wątek kosmicznego potwora to jedynie powierzchnia filmu. Dzieło Ridleya Scotta zanurza się w znacznie bardziej złożoną tematykę związaną z kobiecością, macierzyństwem i płciowością.
Przy interpretacji dzieła literackiego lub filmowego, warto pamiętać, że przypisanie mu znaczenia to kwestia subiektywna. Każdy można odbierać dany materiał na wiele różnych sposobów, wykorzystując do tego swoje osobiste doświadczenia życiowe, wiedzę na temat kultury i społeczeństwa oraz wiele innych czynników. Taka różnorodność interpretacji otwiera drzwi do nieskończonych możliwości odczytu, ale jednocześnie stawia wymagania przed tymi, którzy chcą postawić konkretną tezę: każda interpretacja, choć nie ma ograniczeń, musi być uzasadniona i wsparta solidnymi argumentami, aby zachować spójność i wiarygodność.
W 1979 roku Ridley Scott zrealizował „typowy” film spod znaku science fiction, zatytułowany „Obcy – 8. pasażer Nostromo”. Fabuła dzieła opowiada losy załogi statku kosmicznego, który po odebraniu tajemniczego sygnału ląduje na niewielkiej planetoidzie. W trakcie eksploracji jedna z obcych form życia przedostaje się do organizmu członka załogi i w ten sposób trafia na pokład ziemskiego statku kosmicznego. Antagonista zaczyna się rozwijać, a kiedy osiągną odpowiednią wielkość zaczyna mordować bohaterów. Jedyną ocalałą jest oficer Ripley, której na koniec filmu udaje się wysłać obcego w przestrzeń kosmiczną.
Werner Faulstich i Ricarda Strobel są badaczami filmowymi, którzy analizowali różne aspekty kinematografii, w tym reprezentacje płci i gender. Przedstawili oni intrygującą interpretacje dzieła Ridleya Scotta. Z początku może się wydawać, że to klasyczny film science fiction, jednak po głębszej analizie, mimo że wciąż dość powierzchownej, w której bierze się pod uwagę cechy typowe dla filmów fabularnych, można odkryć zupełnie inne, głębsze przesłanie.
Badacze wykazali, że film jest metaforą obaw mężczyzn przed kobiecą mocą reprodukcji oraz strach przed kobietami jako nosicielkami nowego życia. W produkcji obecne są obrazy, które mogą być kojarzone z macierzyństwem i reprodukcją, takie jak jaja Obcego, które są narażone na „zapłodnienie”, a następnie rozwijają się w potężne, niebezpieczne istoty. Co interesujące, nazwa pojazdu kosmicznego, „Matka” pełni funkcję symboliczną, to właśnie „Ona” wykryła sygnał i przez nią dochodzi do konfrontacji między członkami załogi a obcymi. Co więcej, można odnieść wrażenie, że twórca filmu odwołuje się do książki Anne McCaffrey, zatytułowanej „Statek, który śpiewał” z 1961 roku, która była znacząca w kontekście podróży kosmicznych w dyskursie II Fali Feminizmu. W powieści, statek kosmiczny miał wszczepiony mózg kobiety, pełniący funkcję systemu operacyjnego, a sama historia nie skupiała się na podbojach międzygwiezdnych, a raczej na rozważaniach w kontekście płci, rozprawiając się z mitem męskości i kobiecości.
W filmie „Obcy 8. pasażer Nostromo”, istotny jest również sam kształt i dźwięki, które wydobywa „Matka”. Jej konstrukcja przypominająca rozchylone nogi leżącej kobiety, a w środku wejście do tegoż statku przypominające wargi sromowe, znajdujące się u wejścia do pochwy. Ponadto, kiedy akcja filmu nabiera dynamiczności w warstwie dźwiękowej można wyraźnie usłyszeć odgłosy bicia serca. W intrygujący sposób przedstawiono sam moment „zapłodnienia”: męskie komórki rozrodcze są przyciągane sygnałem, jak kosmonauci do obcego statku. Jedna z tych komórek, Kane, dostaje się do pomieszczenia pełnego jaj obcego, gdzie ma miejsce zapłodnienie – Obcy wyskakuje z jaja na twarz bohatera, przebijając jego hełm. Następnie „zapłodnione jajo” przechodzi przez „jajowód” (komorę dekompresyjną) do „macicy” (statku kosmicznego), gdzie się zagnieżdża. Próba antykoncepcji (kwarantanna) nie udaje się, a po pewnym czasie Obcy przebija się przez klatkę piersiową Kane’a i zaczyna rosnąć, jak płód rozwijający się w macicy. W ten sposób jajo i męska komórka rozrodcza, które stały się podstawą nowego życia, tracą swoją tożsamość i umierają.
W dalszej części filmu, członkowie załogi umierają z różnych, nacechowanych metaforycznie sposobów. Kane ponosi śmierć, ponieważ każda męska komórka rozrodcza po zapłodnieniu traci tożsamość. Brett traci życie z powodu braku zrozumienia zagrożenia. Dallas i Parker umierają przez nieumiejętnie użycie miotacza ognia, symbolizujący aborcję. Lambert traci życie, ponieważ w kluczowym momencie uchyla się od odpowiedzialności i usiłuje uciec. Ostatecznie pozostaje tylko Ripley, jedyna ocalała kobieta na pokładzie, która przejmuje rolę „matki”. W ostatniej części filmu rozpoczynają się symboliczne „narodziny”. Nostromo przygotowuje się do samounicestwienia, co odpowiada bólom porodowym. Ripley próbuje uciec na szalupę ratunkową, co symbolizuje kanał porodowy, ale Obcy podąża za nią. W końcowej scenie Ripley walczy z Obcym przy użyciu harpuna, co można porównać do wypchnięcia dziecka. Ostatecznie przecięcie liny symbolizuje odcięcie pępowiny, a Obcy zostaje wyrzucony w przestrzeń kosmiczną. Na koniec Ripley zamyka się w kapsule hibernacyjnej z kotem, gotowa na swój „happy end”.
Warstwa symboliczna sprawia, że „Obcy – ósmy pasażer Nostromo” to film, który można interpretować na wiele sposobów. To nie tylko trzymający w napięciu thriller, ale także historia z głębokim przesłaniem dotyczącym kobiecej siły, instynktu macierzyńskiego i walki z nieznanym zagrożeniem. Główna bohaterka, Ripley, staje się ucieleśnieniem tej walki, prezentując odwagę, determinację i inteligencję, które są kluczowe dla przetrwania w ekstremalnych warunkach. To dzięki niej film zyskał status kultowego, stając się punktem odniesienia dla wielu przyszłych produkcji, które chcą pokazać siłę i niezależność kobiet w świecie zdominowanym przez mężczyzn.
Szymon FILIPIAK
