Polityczne abecadło 2024

Ciemne chmury spowijają geopolityczne niebo. Polityczny chaos w USA, Korei Południowej, Rumunii, Gruzji, Argentynie, Francji, Niemczech i nie tylko. Postępująca eskalacja wojen w Ukrainie oraz na Bliskim Wschodzie. Wyraźne przetasowania na najwyższym szczeblu światowej polityki. W osłabionej Europie Polska ma szansę stać się liderem. Czy podołamy? Czy pogrążą nas wewnętrzne konflikty? Rok 2024 obfitował w polityczne niespodzianki.

A jak argentyńska gospodarka w obliczu reform Mileia

Skrajnie libertariański prezydent Argentyny, Javier Milei, rozpoczął w 2024 roku reformy mające na celu przywrócenie gospodarce kraju równowagi i ograniczenie inflacji. Prezydent obciął o połowę liczbę ministerstw, zredukował wartość tamtejszej waluty o 50% i obniżył państwowe dotacje na paliwa. Jednak zmiany odbiły się na obywatelach Argentyny. Wzrosło bezrobocie i wskaźnik ubóstwa, który sięgnął ponad 50%. Po tym, jak Milei zawetował plan dofinansowania uniwersytetów mający zrównoważyć inflację, w Buenos Aires odbyły się protesty studentów.

B jak Biden zrezygnował z walki o reelekcję

21 lipca prezydent USA Joe Biden ogłosił rezygnację z ubiegania się o reelekcję, co otworzyło drogę dla kandydatury Kamali Harris jako reprezentantki Partii Demokratycznej. Decyzja Bidena była wynikiem rosnącej presji społecznej oraz słabego występu w debacie z Donaldem Trumpem. Wycofanie się Bidena postawiło Harris w centrum politycznej rywalizacji o Biały Dom. Kandydatura kobiety szybko zdobyła poparcie wielu wpływowych Demokratów, w tym Chucka Schumera i Nancy Pelosi. Sierpniowa konwencja partii stała się kluczowym momentem w próbie odbudowy jedności ugrupowania. Mimo dobrego startu, Harris nie odniosła wyborczego sukcesu.

C jak CKW zatwierdziła piątą kadencję Putina

Po wyborach prezydenckich w Federacji Rosyjskiej tamtejsza Centralna Komisja Wyborcza ogłosiła zwycięstwo Władimira Putina. Dyktator rozpoczął swoją piątą kadencję na tym stanowisku. Putin jest najdłużej urzędującym przywódcą Rosji od ponad 200 lat. Według CKW zdobył prawie 90% oddanych głosów. Wybory w Rosji społeczność międzynarodowa uznała za sfałszowane.  Na zaprzysiężeniu Putina, w ramach bojkotu przeciwko toczącej się wojnie w Ukrainie, nie pojawili się przedstawiciele wielu państw zachodnich, między innymi Polski, Stanów Zjednoczonych, czy Wielkiej Brytanii. 

D jak Donald Trump wraca do Białego Domu

W nocy z 5 na 6 listopada czasu polskiego zakończyły się wybory prezydenckie w USA, które przyniosły zwycięstwo Donaldowi Trumpowi. Tym samym 45. prezydent USA zostanie 20 stycznia 2025 roku 47. prezydentem tego kraju. Republikanin zdobył 312 głosów elektorskich wobec 226 uzyskanych przez Demokratkę Kamalę Harris. Trump zyskał znaczące poparcie wśród wyborców latynoskich, umocnił swoją pozycję na amerykańskiej wsi, w małych miejscowościach i na przedmieściach metropolii. Najczęściej wskazywanymi powodami udzielenia mu poparcia były stan gospodarki oraz polityka imigracyjna.

E jak Erdogan osłabiony

Wybory lokalne w Turcji 31 marca 2024 roku zakończyły się porażką rządzącej Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP). Opozycyjna Republikańska Partia Ludowa (CHP) zdobyła władzę w największych miastach, w tym w Stambule i Ankarze, co świadczy o istotnym przesunięciu nastrojów społecznych. Sukces CHP, której kandydaci zyskali poparcie dzięki kryzysowi gospodarczemu i zmęczeniu wyborców wieloletnimi rządami AKP, osłabił pozycję Erdogana. Wyniki wskazują na rosnącą konkurencję polityczną, choć silna centralizacja władzy ogranicza wpływ zmian na poziomie lokalnym.

F jak festiwal wyborczy w Indiach

Wybory do Lok Sabhy w Indiach, które odbyły się w dniach 19 kwietnia – 1 czerwca 2024 roku, były największym festiwalem wyborczym w historii kraju. W siedmiu fazach wyborów wzięło udział rekordowe 642 miliony obywateli, w tym 312 milionów kobiet. Premier Narendra Modi stracił samodzielną większość, a jego Indyjska Partia Ludowa (BJP) zdobyła 240 mandatów, co było wynikiem gorszym niż w 2019 roku. Opozycyjna koalicja INDIA, z 234 miejscami, zdominowała kluczowe stany, zmuszając Modiego do współpracy z sojuszniczymi partiami. Wyniki te mogą zapowiadać zmiany w indyjskiej polityce.

G jak Gaza i skutki karne

Wojna w Strefie Gazy budzi pytania o potencjalne skutki karne dla stron konfliktu. Międzynarodowy Trybunał Karny wydał nakazy aresztowania Benjamina Netanjahu, Joawa Galanta i Mohammeda Deifa, oskarżając ich o zbrodnie wojenne. Decyzja Trybunału może mieć dalekosiężne konsekwencje, pogłębiając izolację Izraela na arenie międzynarodowej i ograniczając swobodę działania jego polityków. Jednocześnie Stany Zjednoczone, podobnie jak Izrael, nie uznają jurysdykcji MTK, co komplikuje egzekwowanie nakazów. Konflikt w Gazie wciąż trwa, a odpowiedzialność za zbrodnie pozostaje nierozstrzygnięta.

H jak Hasina traci władzę

W lipcu Bangladeszem wstrząsnęły protesty. Powodem demonstracji przeciw rządowi premierki Sheikh Hasiny i Ligi Awami było orzeczenie Sądy Najwyższego, w którym przywrócono pulę 30% etatów urzędniczych dla potomków weteranów wojny o niepodległość Bangladeszu. Protesty spotkały się z przemocą służb. Fala niezadowolenia rozlała się nacały kraj, gdyż na protesty nałożyło się zmęczenie mieszkańców Bangladeszu 15-letnimi, autorytarnymi rządami Hasiny. 5 sierpnia kraj ogarnęło powstanie ludowe. Sheikh Hasina została zmuszona do ucieczki z kraju. Obecnie Bangladeszem kieruje rząd tymczasowy.

I jak Iran na skraju wojny

Rok 2024 upłynął na Bliskim Wschodzie pod znakiem konfrontacji Izraela i Iranu. Kraje te są wrogami od czasu Rewolucji Islamskiej w Iranie w 1979 roku, jednak dopiero w tym roku zaczęły się jawnie atakować. 13 kwietnia Iran zaatakował Izrael za pomocą pocisków balistycznych i dronów w odwecie za nalot na irańską ambasadę w Syrii. Izrael odpowiedział nalotem na terytorium Iranu. Do podobnej wymiany ognia doszło w październiku. Obydwa państwa nie przekraczają progu otwartej wojny, jednak ich konflikty zastępcze, od Strefy Gazy, przez Liban po Jemen, destabilizują cały region.

J jak japoński rząd traci większość

27 października japońscy wyborcy głosowali w przyspieszonych wyborach parlamentarnych, z powodu dążenia premiera Shigeru Ishiby do umocnienia swojego mandatu. Ishiba musiał 1 października przejąć stery władzy w Japonii i w Partii Liberalno-Demokratycznej (LDP) z powodu skandalu wywołanego defraudacją funduszy wyborczych przez jej członków. Poprzedni premier, Fumio Kishida, był najbardziej niepopularnym szefem rządu w dziejach Japonii. W wyniku wyborów koalicja rządowa LDP z buddyjską partią Kōmeitō straciła większość w parlamencie, co stawia pod znakiem zapytania stabilność polityczną Japonii.

K jak kontrowersyjne odejścia z Razem

W październiku doszło do rozłamu w partii Razem. Grupa polityczek, z wicemarszałkinią Senatu Magdaleną Biejat na czele, ogłosiła, że odchodzi z ugrupowania. W wydanym oświadczeniu napisały o „fundamentalnie dzielącej wizji tego, jak chcą działać w polityce” i „ruszeniu w nową drogę”. Rozłam miał związek z planami opuszczenia przez Razem klubu Lewicy, zaaprobowanymi wcześniej przez referendum wewnątrz partii. Trzy dni po odejściu parlamentarzystek, na swoim kongresie, partia Razem faktycznie podjęła decyzję o opuszczeniu klubu Lewicy i założeniu własnego koła poselskiego. 

L jak Litwa z kontrowersyjną koalicją

W wyniku październikowych wyborów parlamentarnych na Litwie dotychczasowa prawicowa koalicja rządząca premier Ingridy Šimonytė straciła większość w Sejmie Litwy. Zwycięzcą wyborów okazała się Litewska Partia Socjaldemokratyczna Viliji Blinkevičiūtė. Zaskoczeniem było zawarcie przez socjaldemokratów koalicji rządowej nie tylko z Litewskim Związkiem Rolników i Zielonych, ale i z nacjonalistycznym Świtem Niemna. Remigijus Žemaitaitis, przywódca Świtu, jest oskarżonym w procesie o propagowanie antysemityzmu. Polityk obwiniał Żydów o ucisk Litwinów w trakcie radzieckiej okupacji. 

Ł jak łatwe zwycięstwo Partii Pracy

4 lipca przez Wielką Brytanię przetoczyło się wyborcze tsunami. Partia Konserwatywna, która wygrała wybory parlamentarne w 2019 roku dzięki obietnicy szybkiego Brexitu, została ukarana przez wyborców za stagnację gospodarczą. Rządy Borisa Johnsona, Liz Truss i Rishiego Sunaka doprowadziły do załamania poparcia dla rządzących od 2010 roku Torysów. Partia Pracy pod przywództwem Keira Starmera zdobyła 411 z 650 miejsc w Izbie Gmin. Torysi zdobyli jedynie 121 miejsc. Laburzyści zwyciężyli dzięki zmęczeniu rządami Partii Konserwatywnej, przepełnionych oszczędnościami i chaosem politycznym.

M jak Mołdawia ponownie wybrała

3 listopada odbyła się druga tura wyborów prezydenckich w Mołdawii. Prezydentka Maia Sandu została wybrana na drugą kadencję, zdobywając 55% głosów i pokonując prorosyjskiego Alexandra Stoianoglo. W kraju trwa debata nad kierunkiem rozwoju — prezydentka dąży do dołączenia do Unii Europejskiej, podczas gdy jej rywal i jego stronnicy sprzeciwiają się zerwaniu z rosyjskimi wpływami. Rosja bezpośrednio ingerowała w politykę byłej republiki radzieckiej. Mołdawska policja ujawniła, że w tym celu tylko we wrześniu i październiku do kraju miało trafić 39 mln dolarów.

N jak „Nie” PKW dla sprawozdania PiS-u

W listopadzie Państwowa Komisja Wyborcza odrzuciła sprawozdanie finansowe PiS-u za 2023 rok. Przyczyną przegłosowania takiej uchwały przez PKW miały być nieprawidłowości w finansowaniu kampanii wyborczej Prawa i Sprawiedliwości w zeszłorocznych wyborach parlamentarnych. Odrzucenie sprawozdania oznacza możliwość utraty przez PiS prawa do trzyletniej subwencji na działalność partii. Oznaczałoby to utratę ponad 75 milionów złotych. Ugrupowanie zaskarżyło decyzję do Sądu Najwyższego. Partia rozpoczęła również obowiązkową zbiórkę pieniędzy wśród działaczy.

O jak „Oresznik”

Rosyjska rakieta balistyczna „Oresznik” stała się nowym narzędziem szantażu nuklearnego, które Kreml wykorzystał do eskalacji napięcia. Wystrzelona 21 listopada 2024 roku w kierunku ukraińskiego Dniepru, miała wywołać strach. Brak głowicy nuklearnej unaocznił prawdziwy cel – operację psychologiczną. Podejmując decyzję o wykorzystaniu takiego typu broni, Putin próbuje osłabić wsparcie dla Ukrainy, budując narrację o swojej dominacji. Balistyczna eskalacja Kremla stanowi pokaz siły i determinacji w konfrontacji ze zmęczonym wojną Zachodem.

P jak PE w bezprecedensowym składzie

W zakończonych 9 czerwca wyborach do Parlamentu Europejskiego obywatele 27 państw członkowskich wybrali 720 europosłów. W Polsce najlepszy wynik uzyskała Koalicja Obywatelska, zdobywając 37,06% głosów. Na drugim miejscu znalazło się Prawo i Sprawiedliwość z poparciem 36,16%, a trzecie miejsce zajęła Konfederacja z wynikiem 12,08%. Wyniki wyborów w skali całej Unii odzwierciedlają rosnące poparcie dla partii prawicowych i skrajnie prawicowych w Europie. Świadczą o tym sukcesy radykalnych liderek pokroju Giorgii Meloni we Włoszech i Marine Le Pen we Francji.

R jak rozszerzenie NATO

Szwecja została 32. członkiem NATO, formalnie przystępując do Sojuszu 7 marca. Kraj złożył wniosek o członkostwo wraz z Finlandią w maju 2022 roku, w reakcji na zagrożenie ze strony Rosji. Proces akcesji Szwecji był jednak przez miesiące blokowany przez Turcję i Węgry. Turcja wysuwała kolejne żądania, w tym dotyczące wydania opozycyjnych polityków oraz ograniczenia tolerowania aktów palenia Koranu. Z kolei Węgry opóźniały ratyfikację członkostwa, próbując wywrzeć presję polityczną na Szwecję i zniechęcić ją do krytyki wobec łamania przez Budapeszt zasad demokratycznego państwa prawa.

S jak samorządy z nowymi władzami

7 kwietnia odbyły się w Polsce wybory samorządowe. Wybrani zostali przedstawiciele społeczności lokalnych. Przewodniczący PKW podał informację o frekwencji wynoszącej 51,93%. Była to najniższa frekwencja wyborcza w ostatnich latach. W wyborach do sejmików województw PiS uzyskało w skali kraju 34,27%. głosów, Koalicja Obywatelska – 30,59%, Trzecia Droga – 14,25% . Jednak w większości dużych miast sukces odnieśli kandydaci partii koalicji rządzącej.

T jak Trzaskowski wygrywa

W Koalicji Obywatelskiej odbyły się prawybory na kandydata w nadchodzących wyborach prezydenckich. Rafał Trzaskowski pokonał w nich znaczącą większością głosów ministra spraw zagranicznych, Radosława Sikorskiego. Trzaskowski uzyskał poparcie prawie 75% działaczy partii wchodzących w skład KO. Startował on już w poprzednich wyborach prezydenckich, kiedy przegrał z Andrzejem Dudą. Dzień po prawyborach w Koalicji Obywatelskiej swojego kandydata ogłosiło również PiS. Ugrupowanie poprze w wyborach szefa IPN Karola Nawrockiego, który jest według partii kandydatem niezależnym.

U jak upadek Baszara Al-Asada

Przełom listopada i grudnia przyniósł największą geopolityczną zmianę 2024 roku. Rebelianci z prowincji Idlib na pograniczu Syrii i Turcji rozpoczęli 27 listopada ofensywę na pozycje wojsk dyktatora Baszara Al-Asada. W przeciągu niespełna dwóch tygodni w ręce rebeliantów wpadły większe miasta kraju. 8 grudnia upadł Damaszek a Al-Asad uciekł. Dobiegła końca trwająca od 1971 roku dyktatura rodu Asadów. Jest to cios dla Rosji i Iranu, głównych sojuszników reżimu. O przyszłości Syrii będzie teraz decydować niepewny układ islamistów, prozachodnich bojówek i kurdyjskich separatystów z Rożawy.

W jak wojna handlowa

Komisja Europejska na początku października zdecydowała się wprowadzić cła na chińskie samochody elektryczne. Uzasadnieniem tej decyzji jest ochrona europejskiego przemysłu przed nieuczciwą konkurencją, wynikającą z zaniżonych cen chińskich produktów. W odpowiedzi władze w Pekinie zaleciły chińskim producentom samochodów wstrzymanie inwestycji w krajach europejskich, których rządy poparły nałożenie ceł. Dodatkowo, w ramach odwetu, Chiny wprowadziły „kaucje celne” na europejską brandy. Wydarzenia te są przejawem rosnących napięć między Chinami a światem zachodnim.

Y jak Yoda w Marsylii

W 2024 roku we Francji wzrosła liczba popełnianych przestępstw. Szokujące okazały się działania gangsterów z Marsylii. Gangi Yoda i DZ Mafia najmują nastoletnich zabójców za pomocą mediów społecznościowych. Nastolatkowie nie mają powiązań z członkami grup przestępczych, dlatego ich aresztowania nie zagrażają stabilności narkobiznesu. Zadaniem małoletnich są najczęściej egzekucje wrogów gangów. Wydarzenia w Marsylii skłaniają do refleksji nad zaangażowaniem osób małoletnich w świat zbrodni, jak i nad rolą mediów społecznościowych w funkcjonowaniu organizacji przestępczych.

Z jak Zgromadzenie Narodowe rozwiązane

W wyborach do Parlamentu Europejskiego we Francji najwyższy wynik uzyskało skrajnie prawicowe ugrupowanie, Zjednoczenie Narodowe. Po tej wiadomości francuski prezydent, Emmanuel Macron, nieoczekiwanie podjął decyzję o rozwiązaniu Zgromadzenia Narodowego, czyli francuskiego parlamentu i zarządził przeprowadzenie wyborów parlamentarnych. Odbyły się one na przełomie czerwca i lipca. Wygrał je sojusz partii lewicowych, Nowy Front Ludowy, ale nie uzyskał samodzielnej większości. Ugrupowanie Macrona zajęło dopiero drugie miejsce, a Zjednoczenie Narodowe uzyskało trzeci wynik.

Oliwia BŁAZIK

Serhii KHODIEIEW

Oskar KMAK

Leo TARGONI